Endülüs Köpeği (Un chien andalou)

Özet

Un Chien Andalou (Fransızca telaffuz: [œ̃ ʃjɛ̃ ɑ̃dalu], Bir Endülüs Köpeği), Luis Buñuel tarafından yönetilen ve senaryosu Buñuel ve Salvador Dalí tarafından yazılan 1929 yapımı Fransız sessiz kısa filmidir. Buñuel’in ilk filmi olan film, başlangıçta Paris’teki Studio des Ursulines’de sınırlı bir kapasiteyle gösterime girmiş, ancak popüler olmuş ve sekiz ay boyunca gösterilmiştir.

Un Chien Andalou’nun alışılagelmiş anlamda bir olay örgüsü yoktur. Olaylar ya da karakterler değişmeksizin “bir varmış bir yokmuş “tan “sekiz yıl sonrasına” atlayan kopuk kronolojisiyle, o zamanlar popüler olan Freudyen serbest çağrışım terimleriyle tanımlanabilecek anlatı akışında rüya mantığını kullanır ve birbiriyle zayıf bir şekilde ilişkili bir dizi sahne sunar. Un Chien Andalou, sürrealist sinema türünde ufuk açıcı bir eserdir.

Konu

Bir Endülüs Köpeği, Fransızca orijinal ismi Un Chien Andalou olan (İngilizce: An Andalusian Dog) 16 dakikalık sürrealist filmdir. Deneysel sinemanın ilk örneği kabul edilmektedir. Ünlü İspanyol ressam Salvador Dali ve İspanyol yazar ve film yönetmeni Luis Buñuel’in gördükleri bazı rüyaları birbirlerine anlatmaları filme esin kaynağı olmuştur. 1928 yılında Fransa’da Luis Buñuel ve Salvador Dali tarafından hazırlanmış ve 1929 yılında Paris’te çekilmiştir. 1920’lerde başlayan deneysel filmlerin en bilinenidir. Filmin yıldızları Simone Mareuil ve Pierre Batcheff ve isimsiz birçok kahramandır. Filmde bilediği ustura ile bir kadının gözünü ikiye ayıran adam ile bir bulutun Ay’ı kesmesi ilişkilendirilmiştir. Buna benzer avcunun içinde karıncalar dolaşan adam gibi, rüya olduğu bilinen sahnelerin yanı sıra, mantıklı açıklamasının olmadığını düşündürebilecek onlarca sahne de mevcuttur.

Hikaye
Film, “Bir varmış bir yokmuş” yazılı bir jenerikle açılır. Bir adam (Luis Buñuel) balkon kapısında usturasını bilemekte ve usturayı başparmağında denemektedir. Daha sonra kapıyı açar ve balkonundan ince bir bulut tarafından ikiye bölünmek üzere olan aya bakarken usturayı boş boş parmaklar. Adam tarafından tutulan genç bir kadının (Simone Mareuil) yakın çekimine geçilir. Adam usturayı gözüne yaklaştırırken kadın sakince önüne bakmaktadır. Bir başka kesmede bulut ayın önünden geçer, ardından bir elin usturayla bir hayvanın gözünü kesişinin yakın çekimine geçilir (bu o kadar hızlı gerçekleşir ki izleyici bunun kadının gözü olduğuna inanabilir) ve gözün içinden camsı bir mizah akar.

Ardından gelen başlık kartında “sekiz yıl sonra” yazmaktadır. İnce yapılı genç bir adam (Pierre Batcheff), rahibe kıyafetine benzeyen bir kıyafet ve boynunda askılı çizgili bir kutu ile sakin bir kent caddesinde bisiklet sürmektedir. İlk sahnede, üst kattaki seyrek döşenmiş bir dairede kitap okuyan genç kadına geçiş yapılır. Genç adamın bisikletiyle yaklaştığını duyar ve okuduğu kitabı bir kenara bırakır (Vermeer’in Dantelci tablosunun bir reprodüksiyonu ortaya çıkar). Pencereye gider ve genç adamın kaldırımda yattığını, bisikletinin de yerde olduğunu görür. Binadan çıkar ve genç adamı hayata döndürmeye çalışır.

Daha sonra genç kadın, üst kattaki odada bir yatağın üzerinde genç adamın giysilerinin parçalarını bir araya getirir ve giysilere konsantre olur. Genç adam kapının yanında belirir. Genç adam ve genç kadın, avucunda karıncaların çıktığı bir delik olan eline bakarlar. Kumsalda yatan genç kadının koltuk altı kıllarına ve kumlu bir yerde bir deniz kestanesine odaklanan yavaş bir geçiş gerçekleşir. Apartman dairesinin altındaki sokakta, saçları küt kesilmiş ve oldukça erkeksi kıyafetler giymiş androjen bir genç kadına geçiş yapılır. Kadın, polisler tarafından engellenen büyük bir kalabalık tarafından çevrelenmişken bastonuyla kopmuş bir insan elini dürtmektedir.

Oyuncular

Genç Kız rolünde Simone Mareuil (Simonne Mareuil olarak)
Genç Adam ve İkinci Genç Adam olarak Pierre Batcheff (Pierre Batchef olarak)
Luis Buñuel – Prologdaki Adam
Salvador Dalí Seminerci ve Sahildeki Adam olarak
Robert Hommet – Üçüncü Genç Adam
Seminerci rolünde Kieran Agterberg
Androjen Genç Kadın rolünde Fano Messan
Jaime Miravilles, Şişman Seminerci